لزوم ثبت تمام چک‌های جدید در سامانه صیاد، هنگام ثبت، تایید و انتقال
ممنوعیت دارندگان چک برگشتی رفع سوء اثر نشده، از صدور چک جدید و ثبت آن در سامانه صیاد
لزوم صدور چک در وجه ذینفع مشخص و ممنوعیت صدور آن در وجه حامل
جایگزینی پشت‌نویسی چک‌های طرح جدید از طریق ثبت انتقال در سامانه صیاد
فرآیند پذیرش و پردازش چک های جدید از طریق "درگاه خدمات الکترونیک بانک مرکزی"
اینترنت‌بانک
موبایل بانک
اپلیکیشن‌های موبایلی حوزه پرداخت
مجموعه اپلیکیشن‌های قابل استفاده در این حوزه از طریق وب‌سایت شرکت شبکه الکترونیکی پرداخت کارت (شاپرک) به نشانی www.shaparak.ir قابل دریافت و نصب است.
مراجعه به شعب بانکهای عامل
به منظور ثبت چک، شخص صادرکننده صرفاً می‌تواند به بانک صادرکننده دسته‌چک خود مراجعه کرده و در زمان تایید دریافت چک نیز شخص تایید‌کننده (ذینفع) می‌تواند صرفاً به بانک خود مراجعه کند و فرآیند تایید از سوی شخص و توسط بانک صورت گیرد.
ثبت چک
صادرکننده چک باید پس از صدور چک فیزیکی نسبت ثبت اطلاعات چک شامل تاریخ سررسید، مبلغ، اطلاعات هویتی ذینفع و بابت در برگ چک از طریق ابزارهای دسترسی به سامانه صیاد اقدام کند.
استعلام و تایید دریافت چک (توسط ذینفع)
ذینفع یا دریافت‌کننده چک پس از دریافت فیزیک چک باید اطلاعات آن را از طریق ابزارهای دسترسی به سامانه صیاد استعلام و تایید کند. در صورت تایید چک، چک در وضعیت ثبت نهایی تلقی می‌شود و قابلیت نقد شدن در سررسید را خواهد داشت. در صورت رد چک، ذینفع ضمن انتخاب حداقل یکی از دلایل مندرج در سامانه، می‌بایست فیزیک چک را به صادرکننده یا انتقال‌دهنده عودت دهد.
انتقال چک (در صورت نیاز)
انتقال چک به شخص ثالث نیز مانند فرآیندهای قبل نیازمند ثبت اطلاعات انتقال‌دهنده و دریافت‌کننده در سامانه صیاد است.
استعلام وضعیت اعتباری صادرکننده چک
امکان استعلام وضعیت اعتباری صادرکننده چک از طریق ورود شناسه ۱۶ رقمی صیادی برگ چک در سامانه صیاد وجود دارد. علاوه بر ابزارهای دسترسی به سامانه صیاد، خدمت مذکور از طریق سایت بانک مرکزی و سامانه پیامکی ۷۰۱۷۰۱ قابل دریافت است.
بر اساس بخشنامه بانک مرکزی به استناد ماده ۶ قانون صدور چک، دسته‌چک‌های جدید حداکثر با مدت اعتبار ۳ سال از زمان دریافت چک و با درج شناسه یکتا در اختیار مشتریان قرار خواهد گرفت؛ بدین نحو که در متن هر برگه چک علاوه بر درج شناسه یکتا (۱۶ رقم)، عبارت: "تاریخ صدور این برگه چک حداکثر تا تاریخ ... معتبر است" نیز قید خواهد شد. بر این اساس و در راستای اجرای ماده ۲۱ مکرر قانون یادشده، صدور برگه چک‌های جدید در وجه حامل ممنوع بوده و لازم است تمام صادرکنندگان چک، چک‌های جدید را صرفاً در وجه گیرنده مشخص (شخص حقیقی/حقوقی) صادر کنند و گیرندگان چک نیز از پذیرش چک‌های مذکور در وجه حامل خودداری کنند. همچنین صادرکننده چک مجاز به صدور چک به تاریخ بعد از تاریخ اعتبار چک (تاریخ پایان مهلت اعتبار چک قید شده در عبارت پیش گفته) نبوده و گیرندگان آن نیز ملزم به کنترل تاریخ‌های یادشده خواهند بود. چک‌های جدید که بر اساس ماده ۶ قانون مذکور صادر می‌شوند، قابلیت ثبت در سامانه صیاد را خواهند داشت و صادرکنندگان چک می‌توانند از طریق درگاه‌های بانکی و یا برنامک‌های موبایلی فعال در حوزه پرداخت کشور، اطلاعات ذینفع به همراه مبلغ و تاریخ چک را در سامانه صیاد ثبت کنند. همچنین گیرندگان چک‌های جدید نیز می‌توانند از طریق درگاه‌های بانکی و یا برنامک‌های موبایلی فعال در حوزه پرداخت، وضعیت چک صادرشده برای خود را استعلام و تایید کنند. انتقال چک‌های جدید نیز در سامانه صیاد میسر بوده و چنانچه گیرنده چک پس از تائید اطلاعات آن متمایل به انتقال چک به شخص دیگری (شخص ثالث) باشد، این امکان در سامانه یاد شده با ثبت مشخصات ذینفع جدید (ثبت شناسه/کد ملی وی) برای وی فراهم است.
رنگ این چک‌ها بنفش است.
در چک‌های جدید شناسه یکتای ۱۶ رقمی در سمت چپ بالای هر برگ چک دیده می‌شود. همچنین بارکد نیز بر روی هر برگ چک چاپ می‌شود.
درج عبارت «کارسازی این چک منوط به ثبت صدور، دریافت و انتقال آن در سامانه صیاد است.»
در قانون جدید چک، بعد از ۲۴ ساعت از ثبت غیرقابل پرداخت بودن یا کسری مبلغ چک در سامانه یکپارچه بانک مرکزی، تمام بانکها و مؤسسات اعتباری تا زمانی که از چک برگشتی رفع سوء اثر نشده است، محدودیت‌های زیر را نسبت به صاحب حساب و امضاکننده چک برگشتی اعمال می‌کنند:
الف- عدم امکان افتتاح هرگونه حساب و صدور کارت بانکی جدید؛ حتی صدور المثنی/ تمدید تاریخ اعتبار کارت/ کارت اعتباری و تسهیلات خرد
ب- مسدود شدن وجوه تمام حساب‌ها و کارت‌های بانکی و هر مبلغ متعلق به صادرکننده که تحت هر عنوان نزد بانکها یا مؤسسات اعتباری موجود است به میزان کسری مبلغ چک و به ترتیب اعلامی از سوی بانک مرکزی
ج- عدم پرداخت هرگونه تسهیلات بانکی یا صدور ضمانت‌نامه‌های ارزی یا ریالی
د- عدم گشایش اعتبار اسنادی ارزی یا ریالی
طبق قانون جدید چک، در هر یک از موارد زیر، بانک مکلف است مراتب را در سامانه یکپارچه بانک مرکزی اعلام کند تا فورا و به صورت آنلاین از چک رفع سوء اثر شود:
الف – واریز کسری مبلغ چک به حساب جاری نزد بانک محال‌علیه و ارائه درخواست مسدودی که در این صورت بانک مکلف است ضمن مسدود کردن مبلغ مذکور تا زمان مراجعه دارنده چک و حداکثر به مدت یک سال، ظرف مدت سه روز واریز مبلغ را به شیوه‌ای اطمینان‌بخش و قابل استناد به اطلاع دارنده چک برساند.
ب – ارائه لاشه چک به بانک
ج – ارائه رضایت‌نامه رسمی (تنظیم‌شده در دفاتر اسناد رسمی) از دارنده چک یا نامه رسمی از شخص حقوقی دولتی یا عمومی غیردولتی دارنده چک به بانک
د – ارائه نامه رسمی از مرجع قضائی یا ثبتی ذی‌صلاح مبنی بر اتمام عملیات اجرائی در خصوص چک به بانک
د – ارائه نامه رسمی از مرجع قضائی یا ثبتی ذی‌صلاح مبنی بر اتمام عملیات اجرائی در خصوص چک به بانک
ه – ارائه حکم قضایی مبنی بر برائت ذمه صاحب حساب در خصوص چک به بانک
و– سپری شدن مدت سه سال از تاریخ صدور گواهینامه عدم پرداخت مشروط به اینکه در خصوص چک مورد نظر دعوای حقوقی یا کیفری در دادگاه‌ها و مراجع قضایی طرح نشده باشد.
با توجه به آغاز امکان ثبت اختیاری چک‌های صادره و دریافتی در سامانه صیاد، صادرکنندگان و دریافت‌کنندگان چک می‌توانند از طریق برنامک‌های موبایلی مورد تایید بانک مرکزی که اسامی آن‌ها در درگاه شرکت شبکه الکترونیکی پرداخت کارت (شاپرک) منتشر شده است؛ اطلاعات چک خود را به صورت آزمایشی ثبت کنند.
تا اطلاع ثانوی ثبت چک‌ها در این سامانه به صورت اختیاری بوده و کماکان چک‌ها طبق روال سابق در شبکه بانکی کشور کارسازی می‌شوند و تغییری در این زمینه انجام نگرفته است.
صادرکننده چک می‌تواند با مراجعه به بانک افتتاح‌کننده و نگهدارنده حساب جاری وی و دریافت دسترسی به درگاه‌های نوین بانکی (شامل اینترنت بانک و همراه بانک) و یا استفاده از برنامک‌های موبایلی فعال در حوزه پرداخت کشور به سامانه صیاد دسترسی داشته و نسبت به ثبت چک اقدام کند.
شناسایی صادرکننده چک و اطمینان از ثبت اطلاعات چک توسط وی مستلزم انجام فرایند احراز هویت توسط بانک و یا برنامک موبایلی است.
احراز هویت در برنامک‌های موبایلی غیر بانکی به صورت زیر انجام می‌شود:
الف- انطباق شماره تلفن گیرنده چک با کد ملی او
ب- استفاده از یکی از کارت‌های بانکی گیرنده چک
گیرنده چک می‌تواند با به کارگیری یکی از کارت‌های بانکی متعلق به خود و با استفاده از سیم کارتی که به نام وی ثبت شده‌است، اقدام به تایید اطلاعات چک و یا انتقال آن به شخص دیگر در سامانه صیاد کند.
گیرنده چک با مراجعه به شعب بانکهای مورد تعامل خود (بانکهای نگهدارنده حساب وی) و اخذ دسترسی به درگاه‌های نوین بانکی (شامل اینترنت‌بانک یا همراه بانک) و یا مراجعه به برنامک‌های موبایلی پرداخت، امکان بررسی صحت اطلاعات چک ثبت شده برای وی در سامانه صیاد را داشته و پس از حصول اطمینان از صحت آن، می‌تواند مراتب تائید چک را به سامانه اعلام و یا در صورت انتقال به شخص ثالث، مشخصات ذینفع جدید (ثبت شناسه/کد ملی وی) را در سامانه صیاد وارد کند.
شناسایی گیرنده چک و اطمینان از تایید اطلاعات چک توسط وی مستلزم انجام فرایند احراز هویت توسط بانک و یا اپلیکیشن موبایل‌بانک است.
از تاریخ ۲۰ دی ۱۳۹۹ تا پایان سال ۱۳۹۹ ثبت نقل‌وانتقال چک در سامانه اختیاری است.
تا زمان پایان برگ‌های دسته‌چک‌های قدیمی و دریافت دسته‌چک با ظاهر و مندرجات جدید، صدور و وصول چک‌های فعلی به شکل سابق ادامه دارد.
نقل‌وانتقال چک‌های متعلق به دسته‌چک‌های قدیمی مانند قبل بلامانع است.
چک‌های قدیمی به شکل سابق می‌توانند کارسازی شوند و بنابراین در وجه حامل نیز می‌توانند صادر شوند.
روند پیگیری و وصول چک برگشتی به این صورت است که دارندۀ چک برگشتی می‌تواند از بانک تقاضای صدور گواهی‌نامۀ عدم‌پرداخت و ثبت آنی اطلاعات چک برگشتی در سامانۀ یکپارچۀ بانک مرکزی کند. سپس با مراجعه به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، درخواست دادرسی را ثبت کند. بعد از ثبت شکایت، قاضی پرونده در مدت کوتاهی شکوائیه و مستندات شاکی را بررسی می‌کند و در صورت عدم مغایرت مستندات با مفاد قانون جدید صدور چک؛ اجرائیه را صادر می‌کند. از لحظه صدور اجرائیه ۱۰ روز به صادرکنندۀ چک برگشتی مهلت داده می‌شود که نسبت به تکمیل موجودی حساب اقدام کند، در غیر این صورت از طریق قانون «نحوۀ اجرای محکومیت‌های مالی» با صادرکننده چک برگشتی، برخورد می‌شود.
در این قانون نحوه صدور، دریافت و انتقال چک تغییراتی داشته و افرادی که مبادلات خود را با چک انجام می‌دهند تکالیفی برعهده دارند. صادرکننده چک باید مندرجات چـک شـامل تاریخ سررسـید، مبلـغ و اطلاعات هویتی ذینفـع را علاوه بـر اینکه در برگ چک درج می‌کند در سامانه صیاد نیـز ثبت کند. همچنین ذینفع چک نیز هنگام دریافت برگ چک باید مندرجات آن را در سامانه صیاد، اسـتعلام و بـا برگ چک تطبیق دهـد.
اشخاصی کـه قصد انتقال چک را دارند نیز دیگر نیازی بـه پشت نویسی چک ندارند و باید اطلاعات هویتی ذینفع جدید را در سامانه صیاد ثبت کنند.
انجام این امور از طریق ابزارهای دسترسی بـه سامانه صیاد شامل اینترنت بانک و موبایل بانک بانکها، برنامک‌های موبایلی حوزه پرداخت و شعب بانکهای عامل امکانپذیر اسـت. همچنین سایر ابزار مورد اسـتفاده برای ارائه خدمات چک بـه مشتریان شامل مواردی مانند تلفن بانک، ابزار پیامکی، کدهای دستوری و ... نیـز در دست بررسی اسـت کـه توسـط شـبکه بانکی اطلاع رسانی خواهند شد.
گفتنی است این تغییرات قانونی برای چک های جدید با ظاهر متفاوت است.
برای مشاهده و دانلود کتابچه بر روی فایل زیر کلیک کنید:
در قانون جدید چک، مالک نهایی چک در صورت کسری حساب صادرکننده می‌تواند مبلغ موجود در آن حساب را طلب کند و همچنین خواهان پرداخت مبلغ کسری چک از محل مبالغ موجود در ساير حساب‌های انفرادی ريالی صاحب حساب در همان بانک شود.
همچنین در صورت کافی نبودن موجودی حساب‌جاری و عدم امکان تامین وجه چک از محل سایر حساب‌های صادرکننده آن در همان بانک و سایر دلایل که منجر به ثبت برگشت چک شود، تمام حساب‌هاي صادرکننده چک در تمام بانکها و موسسات اعتباری به میزان مبلغ کسری چک پس از گذشت 24 ساعت از ثبت غيرقابل پرداخت بودن (ثبت برگشت چک) به ترتيب اعلامی از سوی بانک مرکزی مسدود خواهد شد.
دارنده چک برگشتی می‌تواند با در دست داشتن گواهی عدم پرداخت به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی قوه قضاییه مراجعه و صدور اجراییه از دادگاه صالح را درخواست کند.
برای آشنایی بیشتر با نحوه وصول و برگشت زدن چک مبتنی بر قانون جدید صدور چک ویدئوی زیر را ببینید: